ကျွန်တော်နှင့် ဆေးတံ

ဆရာငြိမ်းကျော်၏ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ထဲမှကိုယ့်ပစ္စည်းနှင့် ကိုယ်လူမုန်းခံရသည့်အရာသုံးခုရှိသည်ဆိုသောဇာတ် ကောင်တစ်ဦး၏ ပြောစကားကို ကျွန်တော် အမှတ်ရနေ၏။ ဝတ္ထုအမည်နှင့် ဇာတ်လမ်းကိုတော့မေ့နေပြီ။ ထိုစကားကိုကွက်၍အမှတ်ရနေသည်မှာ တိုက်ဆိုင် မှုကြောင့်ဟုပြောနိုင်လေသည်။ ဝတ္ထုထဲတွင်ပြောသောစကားက “လောကမှာကိုယ့်ပစ္စည်းနဲ့ကိုယ် လူမုန်းခံရတတ်တဲ့အရာသုံးခုရှိတယ်၊ တစ် နှုတ်ခမ်းမွှေး၊ နှစ် ဆေးတံနဲ့၊ သုံး မော်တော်ဆိုင်ကယ်” ဟူ၍ဖြစ်၏။ ထိုဝတ္ထုဖတ်ဖြစ်သည့်အချိန်၌ ကျွန်တော်နှုတ်ခမ်းမွှေးထားပြီး ဆေးတံသောက်တတ်သည်မှာ နှစ်အနည်းငယ်ပင် ကြာနေပြီ။ မော်တော်ဆိုင်ကယ်တော့ မရှိ။ ဝယ်စီးဘို့ပိုက်ဆံမရှိသလိုစီးဘို့ရာလည်းစိတ်မဝင်စား။ ထိုဝတ္ထု ထိုစာသားတွေကို ဖတ်သည့်အခိုက်ကိုယ့်ဘာသာကြိတ်ပြုံးမိရုံမှအပ ထူးထူးထွေထွေမရှိ။ လူမြင်အကပ်ခံရခြင်း၌ ထိုအရာတွေမပါဘဲနှင့်ပင်လုံလောက်နေသည်မို့လားတော့မသိ။

စဉ်းစားကြည့်တော့ ထိုစကားများသည် စာရေးဆရာ၏အတ္တနောမတိကို သူ့ဇာတ်ကောင်မှတစ်ဆင့်ဖေါ်ပြခြင်း သို့မဟုတ် တစ်စုံတစ်ယောက်က အကြောင်းအားလျော်စွာပြောသည်ကို ပြန်လည်ဖေါက်သည်ချခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။ လူမြင်ကပ်ခြင်းမကပ်ခြင်းသည် ထိုအကြောင်းအရာများနှင့်တိုက်ရိုက် ဆက်စပ်သည်ဟု ဆရာငြိမ်းကျော်ရှင်းပြမထားခဲ့သလို ကျွန်တော်လည်းမထင်။ ဥပမာ ဆရာကြီးရွှေဥဒေါင်းသည် သူ့စာသူ့စရိုက်ကြောင့် သူ့ဘဝမှာ အထင်အမြင်လွဲမှား(အမြင်ကပ်)ခံရခြင်းများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ကြုံတွေ့ရဘူးသော်လည်း သူ၏ အမှတ်လက္ခဏာ ဆေးတံသောက်ခြင်းအတွက်မူ (ကျန်းမာရေးကြောင့်သတိပေးမှုမျိုးမှလွဲ၍) အားကျချီးကျူးခြင်းသာခံရ၏။ ရွှေဒေါင်းနဲ့မင်းနဲ့ဘာဆိုင်လို့လဲဟု (ဆေးတံသောက်ခြင်းအတွက်) ကျွန်တော့်ရှင်းလင်းချက်အား သဘောမတွေ့ခဲ့လျှင် ကျွန်တော်ဘက်ပြိုင်အငြင်းမပွားလိုပါ။

သို့စဉ်လျက် နည်းနည်းဖြစ်ဖြစ်အထွန့်တက်လိုက်ရမှကျေနပ်သူဟု ရင်းနှီးသူတွေအငေါ်တူးလေ့ရှိသော ကျွန်တော် (ဤသည်ပင်လူမြင်ကပ်စရာအကြောင်းဖြစ်နိုင်သည်) ငယ်စဉ်က အိမ်ချင်းကပ်နေထိုင်ခဲ့ဖူးသော ဘကြီးဦးမြတ်စံကိုသတိရမိသည်မှာတော့အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က ယ္ခုကျွန်တော့်အရွယ်ပင်ရှိပုံမပေါ်သေးသောဘကြီးကဆိုက်ကားနင်းသည်။ ဆေးတံလည်းသောက်သည်။ ဆေးဘူးကိုကျောဘက်ပုဆိုးအနားတွင်လိမ်၍ ဆေးတံကိုခါးကြားညှပ်ကာ ဆိုက်ကားတွန်းလျက်ထွက်လာသောသူနှင့် သတင်းစာပို့ရန်စက်ဘီးတွန်းလျက်ထွက်လာသောကျွန်တော်တို့ မနက်တိုင်းလိုလို အိမ်ရှေ့လမ်းမပေါ်တွင်ဆုံနေကျ။ တစ်ခါတစ်ခါသူ့ကိုဆေးတံကြီးခဲလျက်တွေ့ရတတ်၏။ သူနှင့် (ထိုစဉ်က ငါလည်းတစ်နေ့ကျလျှင်ဆေးတံသောက်မည်ဆိုသော ရည်မှန်းချက်မျိုးမရှိသည်နှင့်) စကားစမြည်မပြောဖူး။ သူကလည်း ဘဝဇာတ်ကြောင်းတွေဘာတွေ မတောက်တခေါက်ပင်ရေးဖူးမည်မဟုတ်သောကြောင့် သူ့ဆေးတံအတွေ့အကြုံကို ကျွန်တော်သိခွင့်မရခဲ့။ သို့သော် ရပ်ကွက်တွင်းအမြင်ကပ်ခံရသူတွေထဲမှာ ဘကြီးဦးမြတ်စံမပါသည်ကိုတော့ ကျွန်တော်သိသည်။ ထားတော့။

ကျော်ကြားလို၍ ဆေးတံသောက်ကြခြင်းမဟုတ်သည့်တိုင် ဆေးတံသောက်၍ကျော်ကြားကြခြင်းမဟုတ်သည့်တိုင် (တစ်ခေတ်က)ကျော်ကြားသူ အတော်များများဆေး တံသောက်ကြသည်မှာတော့သေချာသည်။ ကားလ်မာ့က “အရင်းကျမ်းရေးလို့ရတဲ့ငွေဟာ ကျုပ်ဆေးတံမီးညှိတဲ့မီးခြစ်ဆံဘိုးကိုတောင်မကာမိပါဘူး” ဟု ပြောခဲ့သည်။ အိုင်းစတိုင်းက ဆေးတံသောက်ခြင်းသည် လူရေးလူရာများစွာတို့၌ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ ချိန်ဆဘို့ရာအထောက်အပံ့ဖြစ်စေ၏ဟု ဆိုခဲ့ဖူးသည်။ ဂျော့ဝါရှင်တန်က ပိုက်ဆံမပို့ချင်နေဆေးတံသောက်ဆေးတော့ပို့ပေးပါဟု (ကွန်ဂရက်ကို)မှာဘူးသည်။ ရွှေဥဒေါင်းက ကျန်းမာရေးရှုဒေါင့်မှ လူထုဒေါ်အမာ သူ့အားသတိပေးသည့်အပေါ် ဆေးတံကကောင်းသည့်ဘက်က ပြောစရာတွေအများကြီးရှိပါတယ်၊ အင်မတန်အဖေါ်ရတယ်ဟု ရယ်မောကာပြောဆိုခဲ့ဘူးသည်။ ဤတွင် ဆေးတံတိုတစ်ညှိုလောက် ရော့သောက်တော့ပေးဟူသော နန်းတွင်းသူ မယ်ခွေတို့၏လွမ်းမောဘွယ်ဆေးတံဖွဲ့တွေမပါဝင်သေး။

သို့သော် ထိုပုဂ္ဂိုလ်ထိုစကားများကိုအားကျပြီး ကျွန်တော်ဆေးတံသောက်ခဲ့ခြင်းတော့မဟုတ်။ ဆေးတံနှင့် ပတ်သက်၍သူတို့ပြောစကားအများစုသည်ပင် မနေ့တစ်နေ့ကဆိုသလိုဂူဂယ်မှာတွေ့ရခြင်းဖြစ်၏။ ဆရာကြီးတွေလို ဆေးတံဋီကာဖွင့်ဘို့နေနေသာသာ အားကိုးအားထားရှာသည့်သဘောသူတို့၏စကားများ သည်မျှကိုးကားမိသည်ပင်လျှင်လွန်လှပြီ။ အခန့်မသင့်ပါက သံဃာစင်ပေါ်မှပရမတ္တသင်္ဂြိုလ်ဆရာကြီးများဝိုင်းတွင်းသို့ ဖိနပ်ခါးကြားထိုးပြီးခပ်တည်တည်ဝင်ထိုင်ရန်ကြိုးစားသည့်မရူးမနှမ်းကပ္ပိယပမာသြချစရာဖြစ်သွားနိုင်သည်။ မည်သို့ဆိုစေ  ကပ္ပိယလည်းဆေးတံသောက်ခွင့်တော့ရှိလေရာ ယ္ခုသို့ဆေးရွက်ကြီးကို ကမ္ဘာ့ရန်သူအဖြစ်ဟစ်အော်ကြွေးကြော်နေသည့်ကာလတွင်မှ ဆေးရွက်ထွက်ကုန်တစ်ခုဖြစ်သော ဆေးတံဆေးသောက်သုံးရှူရှိူက်ခြင်းအကြောင်း တခုတ်တရပြောပြ သည့်အပေါ်အပြစ်ရှိသည်ဟုကျွန်တော်မမြင်။ ဘဝစာမျက်နှာဆိုသည်မှာ ခြစ်ရာဖျက်ရာတွေနှင့်အမြဲတစေကင်းသည်မဟုတ်။

စင်စစ် ဘွဲ့ရသည်အထိကျွန်တော်ဆေးလိပ်မသောက်တတ်သေး။ ရိုးသားစွာဝန်ခံရလျှင်လက်တဲ့တော့စမ်းဖူးသည်။ ကိုးတန်းကျာင်းသားဘဝ တစ်ပတ်တစ်ခါဆိုသလိုကျွန်တော်ရုပ်ရှင်ကြည့်လေ့ရှိရာ ပိုက်ဆံတစ်ကျပ်ထဲမှသုံးမတ်တန်းလက်မှတ်ဝယ်ပြီး ကျန်တစ်မတ်ကိုသွားရည်စာမစားဘဲ စီးကရက်ဝယ်သောက်ခြင်းဖြစ်၏။ မြေနီကုန်း ရုပ်ရှင်ရုံလေးရုံအနက် ဇာတ်ကားသစ်တင်လေ့ရှိသော ရွှေမန်းနှင့်တပင်ရွှေထီးရုံတွင်အကြည့်များသည်။ ခေတ်ဟောင်းမြန်မာကားများ တင်လေ့ရှိသော ရတနာပုံရုံနှင့်နိုင်ငံခြားကားဟောင်းများတင်လေ့ရှိသော ဆန်းသီရိရုံတို့တွင်တစ်ခါတစ်ရံမှကြည့်ဖြစ်၏။ ညဦးပိုင်းအိမ်မှစောစောထွက်၉နာရီခွဲပွဲအတွက် လက်မှတ်ဝယ်ပြီးနောက် မြေနီကုန်းလေဟာပြင်ဈေးဘက်လျှောက်ကာ စာအုပ်အဟောင်းဆိုင်တွေကြည့် ပိုက်ဆံကျန်သေးလျှင် (ငါးမူးတစ်ကျပ်တန်)ဝယ် ဟိုငေးသည်ငေးနှင့်ကိုးနာရီထိုးသွားလျှင်ရုံဘက်ကိုပြန်လှည့်။ ရုပ်ရှင်ပြရန်မီးမှိတ်ချိန်မှရုံထဲဝင်လေ့ရှိ သည်။ တစ်ခါတစ်ရံ (အပြင်မှာဆေးလိပ်သောက်ချိန်ကြာသွားသဖြင့်) ဗဟိုရုပ်ရှင်သတင်းလို ရုံဝင်တော့မည့်ဇာတ်ကားနမူနာတို့လို ပြချိန်မှရောက်သွား တတ်သည်။

ယခု ဒဂုန်စင်တာနေရာတွင် ထိုစဉ်ကကုက္ကိုပင်ကြီးတစ်ပင်ရှိလေရာ လမ်းမီးအလင်းရောင်ကို အုပ်ဆိုင်းထားသလို ဖြစ်နေသောကြောင့်ဆေးလိပ်သောက်ရန် (အထူးသဖြင့်ကျွန်တော်တို့လိုလူမြင်သူမြင်မခံဝံ့သူတွေအတွက်) အလွန်သင့်လျော်၏။ အနီးနားကွမ်းယာဆိုင်တစ်ဆိုင်ဆိုင်မှ ဒူးယားပရုပ်အေးနှစ်လိပ်တစ်မတ်ပေး ဝယ်ပြီးဆိုင်မှာပင်မီးညှိကာ ကုက္ကိုပင်ကွယ်၍တစ်လိပ်ကုန်အောင်သောက်။ ပြီးလျှင် ကြည့်မည့်ရုံသို့ ကမန်း ကတန်းပြေးရ၏။ ကျန်စီးကရက်တစ်လိပ်ကို ရုပ်ရှင်လွှတ်ချိန်တွေ့ရာဆိုင်မှာမီးဝင်ညှိပြီး ပြည်လမ်းနှင့်မဟာမြိုင်လမ်းအတိုင်း အိမ်အပြန်စိတ်ကူးယဉ်လမ်းလျှောက်ရင်းသောက်။ ညအေးအေးလကလေးများသာသည့်အချိန် ပရုပ်အေးစီးကရက်မွှေးမွှေး၏အရသာက မေ့နိုင်စရာမရှိ။ (ထို့အတူတစ်ကြိမ်သောအခါက အစ်ကိုကြီးတို့ ဇနီးမောင်နှံလေဟာပြင်ညဈေးအလာနှင့်ပက်ပင်းတိုးနေသောကြောင့် ကပျာကယာလွှင့်ပစ်လိုက်ရသည့် သောက်လက်စ ပရုပ်အေးနှင့်ဇောချွေးတို့ကိုလည်း မေ့နိုင်စရာမရှိ။ ဤကား စကားချပ်)။

ဆယ်တန်းနှစ်ဆောင်းဦးပေါက် ကျောင်းကုန်းလမ်းစာပေဟောပြောပွဲတွင် သိပ္ပံမှူးတင်ကဆေးလိပ်အန္တရာယ် အကြောင်းဟောပြောသည်။ သုတသမားဆရာ့အာဝဇ္ဇန်းက ဘယာနကဝီရရသတို့ဖြင့် ပရိဿတ်ကိုဖမ်းစားသွားသည့်ပွဲဖြစ်၏။ သူက လူငယ်ပရိဿတ်ကို အဓိကဦးတည်ပြောခဲ့ရာတခြားလူငယ်တွေဘယ်လိုနေမည်မသိ ကျွန်တော့်အဖို့ထိုနေ့မှစ၍ (မစွဲသေးသည့်)ဆေးလိပ်နှင့်ကင်းကွာသွားသည်မှာဘွဲ့ရသည်အထိဖြစ်တော့သည်။ သို့သော် အမြီးကောက်ကိုစွပ်သော ကျည်တောက်အားချွတ်လိုက်သည့်အခါ ကျွန်တော်ကောက်ကိုင်သည်က ဆေးတံဖြစ်နေသည်။ စပ်မိ၍ပြောရလျှင် ကျွန်တော်တို့မိသားစုတွင်ဆေးလိပ်သောက်သူများ ရှိကြသော်လည်း ဆေးတံသောက်သူမရှိ။ မင်းကငါတို့အဖိုးနဲ့တူတာဟုကျွန်တော်ဆေးတံသောက်သည်ကိုကြည့်ပြီးအမေကပြောဘူးရာ အမျိုးထဲမှာ ဆေးတံသောက်သူရှိခဲ့ပုံတော့ရသည်။ အတုမြင်အတတ်သင်သည်ဟု ပြောရအောင်လည်း ဆေးပေါ့လိပ်နှင့်ဆေးပြင်းလိပ်သမားတွေကျော်၍ ကျွန်တော်က ဆေးတံကိုအစိမ်းသက်သက် စတင်သောက်သုံးခြင်းဖြစ်၏။ သောက်ဖြစ်ပုံမှာလည်း အိုးဆွဲခွက်ဆွဲတော့အနည်းငယ်နိုင်သည်။

ကျောင်းအပြီး မီးရထားဘက်တွင်အလုပ်ဝင်စတစ်ညနေခင်းမှာမြေနီကုန်းဘက်သို့ ကျွန်တော်လမ်းလျှောက် ထွက်ခဲ့သည်။ ရွှေမန်းရုံရှေ့ပလက်ဖေါင်းပေါ်တွင် စာအုပ်ဆိုင်များကိုလိုက်လံမွှေနှောက်ရင်း သူတို့အကြား ယခင်မမြင်ဘူးသောဆိုင်တစ်ဆိုင်၏ ပလပ်စတစ်အခင်းစပေါ်၌ ဆေးတံရောင်စုံနှင့်အတူ အခြားစုံစီနဖာများ ချခင်းထားသည်ကိုတွေ့ရ၏။ ကျွန်းသားဖြင့်လုပ်ထားသော ဆေးတံလေးများကကျွန်တော့်ကိုဆွဲဆောင်နေ ကြသည်။ ဘာရယ်မဟုတ်ကြည့်ရင်း အရိုးတိုဆေးတံတစ်ချောင်း၏ဈေးကိုမေးရာ ငါးကျပ်ဟုဆိုသည်။ ငါးကျပ်ဆိုသောပိုက်ဆံကသိပ်မနည်းလှ။ သည့်အပြင် ထိုအချိန်ထိဆေးလိပ်ပင်မသောက်တတ်သေး သည်မို့ တွေဝေနေသော ကျွန်တော့်ကိုကြည့်ပြီး ဈေးသည်ဦးကြီးကသုံးကျပ်နဲ့ယူသွားဟုပြောသည့် အခါ ငြင်းနိုင်စွမ်းမရှိတော့သလိုဖြစ်ရ၏။ သို့နှင့်ဝယ်ဖြစ်သွားသည် ဆိုပါစို့။ နောက်တစ်နေ့ လုပ်ငန်းခွင်ရှိရာ ရန်ကုန်ဘူတာကြီးမှအပြန် ဗိုလ်ချုပ်ဈေးအရှေ့ဘက်တန်းရှိ ဖြတ်သွားဖြတ်လာရင်းတွေ့ဖူးထားသောစားသောက်ကုန်ပစ္စည်း လုပ်ငန်းကော်ပိုရေးရှင်းအရောင်းဆိုင်တွင် အုန်းတောဆေးတံသောက်ဆေးသုံးအောင်စထုပ်တစ်ထုပ် နှစ်ကျပ်ခွဲပေးဝယ်ပြီးသည်နှင့် ကျွန်တော်ဆေးတံသမားဖြစ်တော့၏။

သောက်ကာစအာခေါင်တွေကွဲစပ်သည့်ဒုက္ခကိုအထူးမပြောလိုပြီ။ သို့သော် (ဆရာကြီးရွှေဥဒေါင်းရေးသလိုပင်) ဆေးတံသောက်စလူများဖြစ်လေ့ဖြစ်ထ မျက်စေ့ထဲတွင် ‘ထော်လော်ကန့်လန့်’ တော်တော်နှင့် ‘အသားမသေ’ နိုင်ခြင်းမျိုးရှိခဲ့မည်မှာတော့သေချာပါသည်။ ဘာကြောင့် ဆေးတံကိုမြင်မြင်ခြင်းဆိုသလိုတန်းတန်းစွဲဖြစ် ခဲ့ရသည်ကို ပြန်စဉ်းစားကြည့်သောအခါဖြစ်နိုင်ခြေဟူ၍ ခလေးဘဝကအဖြစ်တချို့ကိုသာပြောရန် ရှိတော့၏။ ကျွန်တော်တို့ မိခင်ဘက်က ရိုးရာမှာပြည်လယ်ပြင်မောင်နှမဖြစ်ပြီး ဝါးခယ်မမှာနေစဉ်က တစ်နှစ်တစ်ခါ အဖွားကိုယ်တိုင်ရိုးရာကန်တော့သည်ကို ကျွန်တော်အနီးကပ်မြင်ဘူးသည်။ အထူးသဖြင့်အိမ်ဦးခန်းတွင် တရိုတသေသိမ်းထားပြီးကန်တော့ချိန်ကျမှထုတ်လေ့ရှိသည့် အထုတ်နှစ်ထုတ်အနက် မောင်ဖြစ်သူကိုကိုယ်စားပြုသော အထုပ်တွင်းရှိပစ္စည်းများက ကျွန်တော့်ကိုစိတ်ဝင်စားစေ၏။ အနက်ရောင် ရှမ်းဘောင်းဘီ၊ တိုက်ပုံ၊ လွယ်အိပ်၊ ဆောင်ဓား၊ မြက်ဦးထုပ် ဆေးတံနှင့်ဆေးတံသောက်ဆေးဗူးတို့ဖြစ် လေသည် (ကြေးမီးခြစ်ကြီးပင်ပါသေး၏)။

အိမ်ရှေ့မြေကွက်လပ်ပေါ်တွင် သင်ဖျူးဖြာခင်းပြီးထိုပစ္စည်းတွေချကာမုန့်မျိုးစုံနှင့်ကန်တော့တိုင်း အဖွားအလစ်ကိုစောင့်၍ ကိုင်တွယ်ကြည့်ရှုလေ့ရှိရာ မိသွားလျှင်ခေါင်းခေါက်ခံရတတ်သည်။ သို့သော် တစ်နှစ်တစ်ခါ မှန်မှန်တော့ကြည့်စမြဲ။ ထိုစဉ်ကတည်းကအဝတ်အထည်နှင့်အခြားအသုံးအဆောင်များထက် ဆေးတံကို စိတ်အဝင်စားဆုံး (လင်းခေးဆေးတံသောက်ဆေးနာမည်ကိုထိုကတည်းကကြားဖူးခဲ့သည်) ဖြစ်ပြီး ဆေးမှုန့်ဗူးသာဖေါက်ပြီးသားဖြစ်နေလျှင် သို့မဟုတ် ယ္ခုခေတ်အချို့လူများ ဘိုးတော်မယ်တော်တင်သည့်စီးကရက်လို မီးညှိပြီးသားသာဆိုလျှင် ထိုဆေးတံကိုကျွန်တော်ယူဖွာမိမည်လားပင်မသိပေ။ မည်သို့ဆိုစေ ခလေးဘဝ၏ထိုအတွေ့အကြုံနှင့်အစွဲအလန်းက အရွယ်ရောက်သောအခါ ကျွန်တော်ဆေးတံသောက်ဖြစ်ဖို့အတွက် ပဌာန်းဆက်ဖြစ်သွားခဲ့လေသလားဟု (အကျိုးမရှိသော်ငြား) စဉ်းစားစရာဖြစ်နေလေသည်။ ယ္ခုအဖွားရောအမေရောမရှိ ရိုးရာတင်သည့်ဓလေ့ပပျောက်ပျက်ရုံမက အိမ်ထောင်လျက်သားကျကာ မျိုးရိုးတိမ်ကောလာချိန်တွင် ရိုးရာလက်ကျန်ကိုကျွန်တော်ကဆေးတံဖြင့် ထိန်းနေခြင်းဖြစ်သည်ဟု (ရယ်ရွှန်းပတ်ရွှန်း) ပြောလျှင်ပင် လူမြင်ကပ်မည်။ ဥပဒေတွေမှိုလိုပေါက်သည့်ခေတ်မို့ အခန့်မသင့်လျှင်ငြိစွန်းသွားနိုင်သည်။

ပြောရလျှင်ထိုခေတ် ဆေးတံသောက်ရသည်မှာဆရာကြီးရွှေဥဒေါင်းတို့ခေတ်လောက် (ဒန်ဟီးဆေးတံကို ရိုးကုန်တိုက်မှတစ်ဆင့်မှာယူနိုင်သည်အထိ) အဆင့်အတန်းမြင့်မြင့်အဆင်ပြေပြေမဟုတ်တော့လင့်ကစား အခက်အခဲသိပ်မရှိလှ။ ဘီလူးကျွန်းရွာလွတ်လုပ်ဆေးတံတွေက ပြည်ပသို့ရောင်းချနိုင်သည်အထိ အရည် အသွေးကောင်းသည်။ သိမ်ကြီးဈေးပြည်သူ့ကုန်တိုက်တွင်ရနိုင်သော ပြည်တွင်းဖြစ်ဆေးတံအိပ်ကလည်း သေသပ်လှပသည်။ အုန်းတောဆေးတံဆေးကအနံ့အရသာကောင်းမွန်ပြီး သုံးအောင်စဝင်ပလပ်စတစ်ထုပ်နှင့်ရောသံဗူးဝိုင်းနှင့်ပါလိုသလောက်ဝယ်ရနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ယ္ခင်လင်းခေးဆေးတံသောက်ဆေးအား အမည်သစ်နှင့်ဆက်လက်ထုတ်လုပ်သည့်ဘလူးစတားသံဘူးခဲပိတ်ကို သိမ်ကြီးဈေးဒီရုံမှာ ဝယ်၍ရပြီး အုန်းတောလောက်မနူးညံ့သည့်တိုင် အရသာတစ်မျိုးထူးသည့်အပြင် ဈေးလည်းပို၍သက်သာသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ကျွန်တော့်လိုလက်သင်ဆေးတံသမားတစ်ယောက် သွားလေရာဆေးတံအိပ်ကလေး ကိုင်လျက် ဟန်ကျ ပန်ကျ ရှိခဲ့ရပါ၏။ နိုင်ငံခြားဖြစ်ဆေးမှုန့်ကို သံတမန်ကုန်တိုက်တွင်ဝယ်ရနိုင်သည် ကြားဖူးသော်ငြား မဝင်ဆန့်နိုင်သလို ဂလုပ်ရုံ (ဂုဏ်ရုံ) ရှေ့နှင့် ဗိုလ်ချုပ်ဈေးတို့တွင် မှောင်ခိုရောင်းချသည့်ဈေးကလည်း ရသမျှလခထက် အပုံကြီးပိုများနေသောကြောင့် အနားပင်မသီနိုင်သည်မှာတော့ခေတ်၏သရုပ်ဟု ဆိုရမည်။

မီးရထားမှထွက်ပြီး မြန်မာ့ရေနံတွင်အလုပ်ဝင်သည့်အခါ မြေလတ်ပိုင်း၌တာဝန်ကျသည်။ ဆေးတံနှင့်အသား ကျကာစွဲသည့် အဆင့်သို့ရောက်နေပြီ။ ဆေးမှုန့်ရှာရသည့်အလုပ်ပိုလာသော်လည်း မင်းဘူးမကွေးတို့တွင် ဝယ်ရနိုင်သဖြင့် အခက်အခဲမရှိ။ သို့တိုင်အောင်တစ်ကြိမ်မှာတော့ အတော်ပင်ဒုက္ခရောက်ခဲ့ရဘူးသည်။ မန်းရေနံမြေမှမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဘက်သို့ ရေနံတွင်းသစ်တူးဖေါ်ရန်ပြောင်းရွှေ့စဉ် စက်ပစ္စည်းများတင်သည့် ရေယာဉ်တစ်စင်းပေါ်တွင်တာဝန်ခံအဖြစ် ကျွန်တော်လိုက်ပါရသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ရိုးအတိုင်းစုန်ဆင်းကြရာ ကျွန်တော့်အတွက်အလုပ်မည်မည်ရရမရှိသည်မို့ အခန်းတွင်း၌ဆေးတံသောက်ရင်းစာဖတ်လိုက် ကုန်းပါတ် ဘက်ထွက်လေညှင်းခံကာ ဆေးတံသောက်ရင်းသဘာဝအလှ တွေထဲမှာနစ်မြောလိုက်နှင့် အတော်ပင်ဟန်ကျနေခိုက် လက်ကျန်ဆေးမှုန့်ကုန်သွားသည်နှင့်ကြုံရ၏။ ပြည်မှာညအိပ်သည့်အခါ ဝယ်ရနိုင်မည်ဟုမျှော်လင့်သော်လည်းမရ။ ရေယာဉ်နားသည့်နေရာမှာသရက်တစ်ပင်ဆိပ်မို့ မြို့တွင်းနှင့်အတန်လှမ်းသည့် တိုင် ဆေးမှုန့်ရလိုဇောကြောင့် စက်ဘက်ဝန်ထမ်းတစ်ဦးကိုအဖေါ်ပြုလျက်ကားကြုံဖြင့် ရွှေဆံတော်ဘုရားထိအရောက်သွား ဘုရားကိုပုဆိန်ပေါက်ဖူးမြော်ပြီးသည်နှင့် ဆေးတံဆေးရှာပုံတော်ဖွင့်ရာ အချိန်ကုန်သည်အထိ မတွေ့ဘဲ ပြန်လာခဲ့ရသည်။ သင်္ဘောပေါ်မှာဘာအလုပ်မှမရှိ သောက်စရာဆေးတံဆေးလည်းမရှိသည့် ဒုက္ခကစာပင်မဖွဲ့သာချေ။ ကံအားလျော်စွာဒါးကတံတားတွင် ရေစောင့်ရင်းရပ်နားခိုက် ကျောင်းကုန်းမြို့ပေါ်တက်ရှာတော့ မထင်မရှားကုန်စုံဆိုင်ငယ်တစ်ခုတွင် ဝယ်၍ရသဖြင့်အဆင်ပြေသွားသည်။ ကာမစ္ဆန္ဒ နီဝရဏတရားကား အားကြီးစွ ဟု ထိုစဉ်ကရှက်တွေးတွေးခဲ့မိသေး၏။

ထို့နောက် ကျွန်တော်ပြောင်းရွှေ့ရာအလုပ်ကပြည်တွင်းရေကြောင်း။ သုံးကျောင်းပြောင်းသောရှင်ဆိုသလို ကျွန်တော်ပြောင်းသောအလုပ်သုံးဌာနရှိပြီ။ အသက်ကလည်း သုံးဆယ်နားနီးပြီ။ စင်စစ် ပြောင်းချင်လွန်း၍ ပြောင်းသည်တော့မဟုတ်။ ပထမအလုပ်နှစ်ခုကဆွဲခန့်သဘောမျိုး ဝန်ထမ်းရွေးချယ်လေ့ကျင့်ရေးအဖွဲ့တွင်လျှောက်ထားဆဲအလုပ်မရမီ လုပ်ကိုင်ရသည့်အလုပ်များသာဖြစ်ကြ၏။ ကျွန်တော်တို့ခေတ် ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ အလုပ်ကိုလူကရွေးခွင့်မရှိ အလုပ်ကသာလူကိုရွေးခွင့်ရှိသည်မို့ ဝန်ထမ်းရွေးချယ်ရေးအဖွဲ့ကခန့်အပ်သောအလုပ်သည်သာအမြဲတန်းဖူးစာရှင်အဖြစ် ရိုးမြေကျပေါင်းဖို့ကြိုးစားရ၏။ သို့သော် အရပ်ဘက်ဝန်ထမ်းအများစုတို့ ယောက္ခမအိမ်တက်သမက်မျက်နှာငယ်ကြရသည်ကများလေသည်။ ကမောက်ကမမလောက်မငှတွေနှင့် အသက်တွေသာကြီးလာကြရ၏။ ကံအားလျော်စွာ အလုပ်သစ်တွင်ကျွန်တော်နေခွင့်ရသောအိမ်ကရန်ကုန်မြစ်ကမ်းနဖူးမှာမို့ ညနေခင်းအိမ်ရှေ့ပက်လက်ကုလားထိုင်ပေါ်တွင်ထိုင်ကာ မြစ်ဘက်လှည့်ဆေးတံဖွာရင်း မရေရာသောအနာဂါတ်ကိုဘေးချိတ်ထားရသည့်စည်းစိမ်မှာ မြို့ပိုင်မင်းမောင်လူအေးနှင့် နင်လားငါလားထင်လောက်သည်။ သို့သော်သည်ဆေးတံ၏ဒဏ္ဍာရီကလည်းသည်းထိတ်ရင်ဖိုအပြည့်။ ဘာဘာညာညာတွေ အသာထား ဆေးတစ်အိုးကျွမ်းဘို့အရေးပင်လျှင် အခက်အခဲ တွေကတင်းကြမ်း။

စစ်အစိုးရလက်ထက် လွတ်လပ်သောစီးပွားရေးစနက်မှာ အုန်းတောဆေးတံသောက်ဆေးဈေးကွက်ထဲမှပျောက်သွား၏။ သို့သော် ကျွန်တော်နှင့်ဆေးတံကံမကုန်ချင်တော့ဘလူးစတားသံဗူးက ရနိုင်သေးသည်။ သည်မှာ အိမ်သူမရွှေတောက်ကအားကိုးရလေသည်။ လမ်းမတော်ထဲရှိ ကျောင်းတစ်ကျောင်းတွင်အလုပ်လုပ်နေသောသူမသည် ကျောင်းမှအပြန်စိန်ဂျွန်းဈေးတွင်ဝင်၍ ဆေးမှုန့်ဝယ်လာပေးလေ့ရှိသောကြောင့် ကျွန်တော် အိမ်မကွာအိုးမကွာဆေးတံဖွာနေနိုင်ခဲ့၏။ တစ်နေ့သ၌ ကျောင်းစိမ်းလုံချည်အင်္ကျီဖြူနှင့် ဆေးတံသောက်ဆေးဝင်ဝယ်သည့်သူမကို မျက်မှန်းတန်းမိနေသောဆိုင်ရှင်အဒေါ်ကြီးသည် ဖေါ်ရွေပျူငှါစွာဖြင့် “ဒီဆရာမလေးက အဖေအတွက်ဆေးတံဆေးမှုန့်ဝယ်ဘို့ဝတ္တရားမပျက်ဘူးနော်လိမ်မာလိုက်တာ” ဟု ထောမနာပြုသည်နှင့်ကြုံရ၏။ ခင်ပွန်းသည်အတွက်ဖြစ်ကြောင်းပြန်ဖြေလိုက်ရာ အားတုံ့အားနာတောင်းပန်ရှာသည်ဟု မရွှေတောက်ကကျွန်တော့်ကိုပြန်ပြောပြသည်။ ကြည့်လဲလုပ်ပါကွာ တော်ကြာငါ့ကိုမယားငယ်ငယ်လေးကြွေးနဲ့သိမ်းထားတဲ့အဖိုးကြီးထင်နေပါဦးမယ် ဟု ကျွန်တော်ကပြော၏။ သို့သော် မရွှေတောက် ဈေးဝယ်မပျက်သလို ထိုအဒေါ်ကြီး နောက်ထပ်စပ်စုပုံလည်းမရချေ။

ပြည်တွင်းသို့ ရာဘခေါ်မြင်းဆေးတွေလှိုင်လှိုင်ဝင်ရောက်လာသည်နှင့် (ကြားရသည့်အတိုင်းသာမှန်လျှင် ကွမ်းယာဆိုင်တိုင်းမှာရနိုင်သလိုလို) တိုက်ဆိုင်စွာပင် ဆေးတံဆေးမှုန့်တွေပါးရှားလာကြသည်မှာ ကျွန်တော့်အတွက်တော့ ခါးသီးသောအမှန်တရားဖြစ်နေ၏။ ကံအားလျော်စွာ (ကံတောင်းထောက်မစွာဟုမဆိုလို) ဆေးတံသောက်သောကျွန်တော် ပြည်တွင်းမှာအကြံကုန်သဖြင့် ပြည်ပသို့ဂဠုန်ဆားချက် ခရီးထွက်ခဲ့ရပြန်ရာ ထိုအတွက် သက်သာရာရခဲ့ရပြန်သည်။ သို့ပင်ဖြစ်ငြား  ဆေးတံဆေးမှုန့်၏ လောကဓံကလည်း ကျွန်တော်နှင့် မတိမ်းမယိမ်းကံတူကျိုးပေးဟုပင်ဆိုရလောက်လေ၏။ ဝန်ထမ်းအဖြစ်မှမနှုတ်ထွက်မီ ပြည်ပခရီးတစ်ခုမှအပြန် ဘန်ကောက်တွင်ခေတ္တလှည့်လည်စဉ် ဆိုဂိုကုန်တိုက်၌ဆေးတံကောင်တာနှင့် တည့်တည့်တိုးသဖြင့် ကရင်ထန်းလျက်အိုးတွေ့သလိုကျွန်တော်ပျော်ခဲ့ဘူး၏။ နောက်ထပ် နှစ်နှစ်အကြာထပ်ရောက်သည့်အခါ ဆိုဂိုမှာ ဝယ်မရတော့။ ဝန်ထမ်းအဖြစ်မှနှုတ်ထွက်ပြီးသည့်နောက် ဘန်ကောက်တွင်အလုပ်လုပ်ဖြစ်သည့်အခါ တနေ့စင်ထရယ်ကုန်တိုက်သို့သွားခဲ့ရာမှ ဆေးတံနှင့်ဆက်စပ်ပစ္စည်းများရောင်းချသည့် ကောင်တာကို ခလုပ်တိုက်မိသလိုကြုံရပြန်သည်။ ထိုမှခြောက်နှစ်ကြာသော် စင်ထရယ်မှာမရောင်းတော့ သို့သော် ဝေါထရိတ်စင်တာရှိ ဂျပန်ကုန်တိုက် (ဈာန်လားမသိ) မှာရသဖြင့်ဟန်မပျက်။ လွန်ခဲ့သောငါးနှစ်ဘန်ကောက်သို့ အလည် ရောက်ခိုက်သွားရှာရာ ထိုကုန်တိုက်မှာမရှိတော့။ သဘောကောင်းသောဝန်ထမ်းတစ်ဦး၏လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ပါရာဂွန်မြေတိုက်ခန်းထဲအထိသွားဝယ်ခဲ့ရသည်။

စင်္ကာပူအတွေ့အကြုံမှာပိုပြီးရိုမန်တိကဖြစ်မည်လားမသိ။ ရောက်ကာစဆေးမှုန့်ရှာပုံတော်အတွင်း သြောချာ့တ်ဘူတာထဲလမ်းပျောက်ကာ ခြေဦးတည့်ရာသွားနေခိုက် ဣစ္ဆိတန်ကုန်တိုက်တွင်းသို့ရောက်သွား၏။ ကိုယ့်ဝေဒနာနှင့်ကိုယ်မို့ တွေ့သမျှဆိုင်ခန်းတွေကွေ့ရှောင်ပြီး အမြန်ဆုံးအပြင်ထွက်ရန်ရွေးချယ်ခဲ့သည့် လူသွားလမ်းကလေးက ငွေရှင်းကောင်တာတစ်ခုကိုဦးတိုက်နေတော့ရာ ထိုငွေရှင်းကောင်တာနောက်ဖက် မှန်ဘီရိုထဲဝယ် ကနွဲ့ကရစံပယ်နေကြသော ၅၀ ဂရမ် ဆေးတံဆေးမှုန့် အထုတ်ငယ်များနှင့်ကျွန်တော် စက္ခုရူပေနသံဝါသဖြစ်လေတော့သည်။ ကျွန်တော်မည်မျှ စိတ်လှုပ်ရှားသွားသည်ကိုမဖေါ်ပြတတ်တော့။ စင်္ကာပူတွင်ရောင်းသောဆေးရွက်ပစ္စည်းမို့ ဈေးတော့အတော်ကြီးပါ၏။ သို့သော် ကျွန်တော်ကလည်းဒါမှဒါဖြစ်နေပြီမို့ ငါတခြားအသုံးအဖြုံးမှမရှိတာဟု (ဒါကိုတော့ဖြုံးမည်ဟူလို) ကိုယ့်ကိုကိုယ်လူမိုက်အားပေးလုပ်လိုက်သည်။ နောက်တော့ ထိုဆိုင်မှာဖေါက်သည်ဖြစ်သွားလေသတည်း။ ကျွန်တော်မှမပြတ်နိုင်တာ မဖြစ်၍လည်းမဖြစ်။ တစ်ခြားဆိုင်ရှာမရသလို ပြည်ပကအထုပ်အတိုင်းယူလာ၍လည်းမရ။

အင်ဒိုနီးရှား (ဘာတန်)တွင်အလုပ်လုပ်စဉ် စင်္ကပူဈေးထက်ခြောက်ဆသက်သာသောနှုံးဖြင့်ဝယ်ရသဖြင့်ဟိုမှာဇိမ်ကျသော်လည်းသည်ဘက်ကမ်းပြန်လျှင်မယူဘဲထားခဲ့ရသည်။ တစ်ကြိမ်တွင် ကမန်းကတန်းဝယ်ပြီး မဖေါက်ဘဲထည့်လာမိသောဆေးမှုန့်တစ်ထုပ်ကြောင့် ကပ်စတန်နှင့်အတော်ရှင်းလိုက်ရဘူးသည်။ သို့သော် မရွှေတောက် မြန်မာပြည်မှအပြန်ဟိုဘက်လေဆိပ် အခွန်လွတ်ဆိုင်တွင်ဆေးတံဆေးမှုန့်တွေ့ပြီး အားရ ဝမ်းသာဝယ်ထည့်လာသည့် ဆေးမှုန့်ခြောက်ထုပ်တော့ ကိုရွှေကပ်စတန်တွေ၏မျက်စေ့အောက်ကပင် အိမ်အရောက်ပါလာခဲ့ဖူးရာ နောက်မလုပ်ဖို့မရွှေတောက်ကြောက်အောင်ခြောက်ထားခဲ့ရသည်။ မဖြစ်စလောက် အနောက်နိုင်ငံအတွေ့အကြုံနှင့်ပြောရလျှင်ဟိုမှာကဝယ်ဘို့လွယ်သလိုသောက်ဘို့လည်း သည်မှာလောက်နေရာမရွေးရ။ ပြီးတော့ စင်္ကာပူနှင့်စာလျှင် ဈေးကသိသိသာသာသက်သာသည်။ ဒါသည်ပင် လွန်ခဲ့သောနှစ်နှစ်ခန့်အထိကအတွေ့အကြုံမို့နောင်ဆိုလျှင်မည်သို့ရှိမည်မသိ။ ယ္ခုအထိတော့ဆေးတံသီးသန့်ဆိုင်တွေရှိဆဲဖြစ်သလို အွန်လိုင်းမှာလည်းတခုတ်တရရောင်းနေကြတုန်း။ ထုံးဆံအတိုင်း အသင်းတွေဘာတွေပင်ဝင်ခိုင်းပြီး ဆေးတံဆေးမှုန့် မီးချစ်ဆက်စပ်ပစ္စည်း လိုသမျှရောင်းနေကြတုန်း။ ဆေးတံသောက်ခြင်းအလေ့အထကို ခေါင်းမာစွာ (ကျွန်တော့်လို) ဖက်တွယ်ထားသူတွေရှိနေဆဲဆိုသည်မှာထင်ရှားသည်။  ထားတော့။

ဝယ်နေကျ ဣစ္ဆိတန်မှာယ္ခုဆေးတံသောက်ဆေးမရောင်းပြန်တော့။ သို့သော် သည်မှာအနေကြာလာပြီမို့ နောက်တစ်နေရာရှာရသည်ကသိပ်အပန်းမကြီး။ အထူးသဖြင့် ကျွန်တော်နှင့်ဆေးတံအကျိုးပေးမှု (တစ်လွဲဝိရိယ) ကြောင့် ရေငတ်တိုင်းရေတွင်းရှေ့ခလုပ်တိုက်လဲတတ်ခြင်းမှာ အစဉ်အလာလိုဖြစ်နေသည်။ ထိုသဘောဖြင့်ပင် တာကာရှီမာယာကုန်တိုက်နှင့်မန်ဒရင်သြောချာ့ဟိုတယ်တို့၌ ဆေးတံစတိုးဆိုင်များကိုရှာဖွေတွေ့ရှိ အားပေးနေနိုင်သေးသည်။ ဆေးရွက်ကြီးပစ္စည်းများကို လူမြင်ကွင်းတွင်ပြ၍ မရောင်းရဆိုသော စင်္ကာပူ၏ အသစ်စက်စက်ဥပဒေကြောင့် (ဆေးတံတော့ပြ၍ရသည်) အတွင်းခန်းထဲဝင်ကြည့်ပြီးဝယ်ရခြင်းသာရှိ၏။ စာထဲမှာဖတ်ဘူးသော ဟိုခေတ်ကဘိန်းခန်းသွားသည့်အတွေ့အကြုံနှင့်ဆင်မည်လားမသိ။ ကျွန်တော်ကတော့ မိဘမောင်ဖွားအကွပ်အညှပ်များသည့် ရွက်ပုံးသီးကွမ်းတောင်ကိုင်ကလေးကို ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်သွားသွားတွေ့ရသော ကာလသားစိတ်ဓါတ်မျိုးမွေးကာတက်ကြွဆဲ။ မြန်မာပြည်ပြန်နေသော အခိုက်အတန့်များ၌မူ ကဇော်သမားတွေပြောလေ့ရှိသလို ရွာရောက်တော့လဲချက်ကြီးဘဲပေါ့ကွာဆိုသည်မျိုး တစ်ခုတည်းသောတံဆိပ် ထရိုင်စတားကိုသာအားထားရ၏။ သို့တိုင်အောင် တစ်မျိုးတည်းသောထိုဆေးတံသောက်ဆေးက ဗိုလ်ချုပ်ဈေး၏ တစ်ခုတည်းသောဆိုင်တွင်သာပစ္စည်းမှန်ဈေးနှုန်းမှန်ရနိုင်သည်။ ဆေးမှုန့်ဝယ်ချင်မှသာဗိုလ်ချုပ်ဈေးသို့သွားလေ့ရှိသောကျွန်တော် အရှေ့ဘက်တန်းစင်္ကြန်ရှိ ကျွန်တော်တို့ခေတ်ကပေါင်ချိန်စက်ကြီးရှိနေသေးသည်ကို (ကောင်းမကောင်း ယ္ခင်ကလိုဗေဒင်စာရွက်နှင့်တစ်ကွ အဖြေထွက်ဆဲဟုတ်မဟုတ်မသိရ) ကြည့်ပြီး “အုန်းတောခေတ်” အား ပြန်လည်တသလွမ်းဆွတ်ရသည်မှာတော့ အရသာထူးကဲလှပါသည်။

ဆေးတံခေါင်းစဉ်တပ်ပြီး ဆေးမှုန့်အကြောင်းတွေချည့်ပြောနေဖြစ်သည်မှာတစ်လွဲဆံပင်ကောင်းသလို ဖြစ်နေမည်လားမသိ။ သို့သော် ဆရာကြီးများစိတ်ညစ်သွားလောက်အာင်ခိုင်းနှိုင်းရလျှင် ကျွန်တော့်အတွက်ဆေးတံနှင့်ဆေးမှုန့်က စွယ်တော်လိုနှစ်လွှာပေါင်းမှတစ်ရွက်မို့ မထူး။ ဆေးတံရှားသည်ဆိုလျှင်ပင် (ယ္ခုရွာလွတ်ဆေးတံမထွက်တော့) တစ်နေရာရာမှာရနိုင်ဆဲ။ ၎င်းအပြင် ဆေးတံကတစ်ခါဝယ်လျှင်သုံးပေတော့။ ဝယ်သည့်အခါ အသားအရောင် အဆင်အသွေး အလေးအပေါ့အားလုံးကို ဈေးနှုံးနှင့်တကွချင့်ချိန်ရသည်မျိုးတော့ရှိသည်။ ကျွန်တော့် ဆေးတံသက်နှစ်လေးဆယ်နီးပါးအတွင်း သုံးစွဲခဲ့သောဆေးတံ အရေအတွက် (အပျောက်အရှအပါအဝင်) ဆယ်ဂဏန်းမျှသာရှိမည်ဖြစ်သော်လည်း ဆေးမှုန့်အထုပ်ရောဗူးပါထောင်နှင့်ချီလိမ့်မည်။ ခင်ကြီးဦးကျည်ပွေ့လိုသာအမှတ်ထား တတ်လျှင် ကျွန်တော်အကျွတ်တရားရလောက်ပြီ။ သို့သော် ပြီးခဲ့သောနှစ်ဆန်းပိုင်းလောက်ကမှ ဆေးတံအသစ်တစ်ချောင်းထပ်ဝယ်ဖြစ်ခဲ့၏။ သည်ဆေးတံဆယ်နှစ်တော့ အသုံးခံကြောင်း ကျွန်တော်ကောင်းကောင်းသိ၏။ ကျွန်တော်မသိသည်မှာ နောက်ထပ်ဆယ်နှစ် ကျွန်တော်နေခွင့်ရှိမရှိပင်ဖြစ်လေသည်။ ဒါကိုကံတရားဟုပြောလျှင် ကိုယ့်စကားနှင့်ကိုယ်လူမြင်ကပ်ခံရဦးမှာလားမသိ။

အပြစ်ရှိ၍အကျိုးကင်းသော အမှုတို့ကိုပြုလွယ်တတ်ကြ၏၊ အပြစ်ကင်း၍အကျိုးရှိသောအမှုတို့ကို ပြုနိုင်ခဲကြလေသည်။  (ဓမ္မပဒ ၁၆၃။ အတ္တဝဂ်)

Well! It (pipe) keeps my hands busy and my mouth shut. (Anonymous)